"Alle ziekten beginnen in de darmen" – Hippocrates
Toen ik deze quote enkele jaren geleden voor het eerst tegenkwam, zei het me niet zo veel. Ik had toen nog weinig interesse in de darmen en vond het zoeken van therapieën voor gezondheidsklachten vele interessanter dan het vinden van de oorzaak.
Doorheen de jaren kwam bij mij steeds meer het besef dat de aanpak van vele gezondheidsklachten meestal gericht is op symptoombestrijding zonder dat de echte oorzaak werd aangepakt. Dit is jammer want deze gezondheidsklachten zullen op die manier nooit 100% goed verholpen kunnen worden. Maar waar ligt de oorzaak van die klachten dan?
Hoe meer ik leerde, hoe vaker mijn antwoord op deze laatste vraag “in de darmen” werd. En met name de darmflora, blijkt een ontzettend belangrijke, maar jammer genoeg nog vaak onderschatte rol te spelen in de algehele gezondheid van het paard.
Wat is de darmflora juist?
De darmflora ofwel het darmmicrobioom, is de verzameling micro-organismen die zich in het spijsverteringsstelsel van het paard bevinden. Ze bestaat uit miljarden bacteriën, gisten, schimmels,… die de maag en darmen van het paard koloniseren. Naast dat het een belangrijke rol spelen in de spijsvertering, is een gezonde darmflora ook noodzakelijk voor de rest van de gezondheid. Zo helpt de darmflora bij:
- De afbraak en fermentatie van voeding: Hierdoor kunnen paarden vezelrijk voedsel zoals hooi en gras efficiënter verteren en de voedingsstoffen uit hun dieet beter absorberen. Door de fermentatie van vezels worden vluchtige vetzuren geproduceerd die dienen als energiebron.
- De productie of activatie van bepaalde vitaminen: Sommige bacteriën in de darmflora van paarden zijn in staat om bepaalde vitamines, zoals B-vitaminen en vitamine K, te produceren. Deze zelfgeproduceerde vitamines hebben verdere belangrijke functies in het paardenlichaam.
- Het immuunsysteem: De darmflora speelt een sleutelrol bij het ondersteunen van het immuunsysteem van het paard. Wist je dat ongeveer 75% van de immuniteit samenhangt met de darmgezondheid? Een gezonde darmflora helpt het immuunsysteem in balans te houden, bevordert een gezonde slijmvliesbarrière en helpt bij het voorkomen van ongewenste ontstekingsreacties zoals allergieën.
- Gewichtsbeheersing: Een evenwichtige darmflora draagt bij aan een gezonde stofwisseling en gewichtsbeheersing.
- De regulatie hormonen en neurotransmitters: De darmflora oefent ook een invloed uit op hormonen en neurotransmitters die betrokken zijn in allerlei lichaamsfuncties, waaronder stemming, gedrag en eetlust.
- De hersenen: Over de darm-hersen-as, de connectie tussen de darmflora en hersenen wordt nog volop onderzoek gevoerd. Wat vaststaat is dat bepaalde neurotransmitters, die belangrijk zijn voor de hersenfunctie, zoals serotonine en GABA in de darmflora geproduceerd worden. Deze neurotransmitters spelen een rol op de stemming en het gedrag van paarden. Ook stress vormt een belangrijke connectie tussen de darmflora en de hersenen.
- De bescherming tegen pathogenen: Gunstige bacteriën in de darmflora kunnen concurreren met schadelijke bacteriën en pathogenen, waardoor ze zich minder kunnen vermenigvuldigen. Dit helpt bij het verminderen van het risico op gastro-intestinale infecties.
- Ontgiftingsprocessen: Bepaalde microben in de darmflora kunnen helpen bij het afbreken en uitscheiden van potentieel schadelijke stoffen en toxines uit het lichaam van het paard. Daarnaast speelt de aanmaak of activatie van bepaalde B-vitaminen een rol in de ontgiftingsfunctie van de lever.
Vanuit al deze functies kan je je vast wel voorstellen hoe belangrijk de darmflora voor de hele gezondheid is.
Hoe ziet de darmflora-samenstelling eruit?
De darmflora, spijsvertering en het metabolisme van paarden zit diep in de genen geworteld en is afgestemd op dat wat wilde paarden aten en hoe ze leefden. Als we willen onderzoeken hoe een gezonde darmflora eruit ziet, kijken we dus best naar de wilde paarden. Hoewel er nog veel onderzoek naar de samenstelling van de darmflora dient te gebeuren, zijn de grote lijnen over de belangrijkste stammen al wel gekend. Al deze stammen hebben een eigen taak, zo zijn er stammen die zich inzetten voor de verwerking van vezels uit ruwvoer, andere stammen die zich bezig houden met de verwerking van suiker en zetmeel en nog andere stammen die instaan voor de immuniteit en zo verder.
Wilde paarden eten bijna alleen maar ruwvoer, waardoor de stammen die instaan voor de verwerking van vezels dus ontzettend belangrijk zijn. Omdat ze veelal in aanraking komen met sober ruwvoer dat laag is in suiker en zetmeelgehaltes, is deze laatste populatie in mindere aantallen aanwezig. Door de grote diversiteit van grassen, kruiden, bessen en zaden, bladeren en takken waar ze in aanraking met komen, is hun darmflora heel divers.
De samenstelling van de darmflora is heel gevoelig en staat niet vast. Zo kunnen stammen afsterven wanneer ze niet voldoende gevoed worden, het darmmilieu voor hun niet meer geschikt is om in te leven of andere stammen de populatie overnemen. Bij de sterfte van bacteriestammen komen gifstoffen vrij die het lichaam belasten en gezondheidsklachten kunnen veroorzaken. Dit wil je dus liefst vermijden.
Een gezonde, sterke en diverse darmflora kan best wel een keertje omgaan met een verstorende factor en zal zich snel terug herstellen. Diversiteit in de darmflora, blijkt dus een belangrijke sleutel in de gezondheid te zijn.
Maar is de darmflora van gedomesticeerde paarden altijd sterk en gezond?
Nee, jammer genoeg blijkt de darmflora van wilde paarden vele sterker en diverser dan die van gedomesticeerde paarden. Dit komt omdat onze paarden vaak aan verstorende factoren worden blootgesteld. Ik geef je de belangrijkste mee:
- Voeding: teveel suiker, zetmeel en ongezonde vulproducten hebben een negatieve invloed op de darmflora.
- Ontworming: deze doodt niet alleen aanwezige parasieten maar ook de gezonde darmbacteriën.
- Chronische stress: de hersenen staan via de nervus vagus in verbinding met de darmen. Langdurige stress kan ertoe leiden dat de nervus vagus minder goed werkt en zo een invloed uitoefenen op de darmflora.
- Zuurtegraad: de maag en darmen hebben een specifieke zuurtegraad waarin bepaalde bacteriën goed kunnen leven. Wanneer de zuurtegraad in de maag of darmen stijgt, door bijvoorbeeld het voeren van voordroog of kuil, heeft dit een negatief effect op de samenstelling van de darmflora.
- Gebit: bij gebitsproblemen kan ruwvoer minder goed gemalen worden, waardoor de darmen aan grotere vezels worden blootgesteld. Ook dit heeft een effect op de darmflora.
- Medicatie: sommige medicijnen hebben ook een invloed op de darmflora, denk maar aan ontstekingsremmers, maagzuurremmers, prednison,…
- Schimmels in (ruw)voer: schimmels in de voeding kunnen in de darmen verder leven en zo de darmflora beïnvloeden.
- Pesticiden in de landbouw: ook het pesticiden-gebruik in de landbouw op weilanden, hooilanden, van naastgelegen landbouwland,… heeft een negatieve invloed op de darmflora.
- Lichaamsbeweging: weinig vrije beweging en langdurig stilstaan op stal vermijd je best voor een sterke darmflora.
Al deze factoren spelen een belangrijke rol in de samenstelling van de darmflora van onze paarden. Daarbij komt nog eens dat onze paarden vaak nog veel te eenzijdig gevoerd worden én dat veulens de darmflora van hun moeder overnemen door het eten van hun mest na de geboorte. Je kan je vast voorstellen dat als de darmflora van de moeder aan vele van bovenstaande factoren werd blootgesteld, het veulen dus al een minder goede start maakt.
De darmflora als veroorzaker van gezondheidsklachten
Steeds vaker zien we bij onze paarden darmflora-gerelateerde gezondheidsklachten opduiken die niet zo vaak bij wilde paarden voorkomen en ook steeds jongere paarden worden aan deze klachten blootgesteld. Denk maar aan:
- Darmklachten zoals platte of juist harde mest, gasophoping, kolieken, mestwater,…
- Maagzweren
- Allergieën zoals zomereczeem, pollenallergie, voedingsallergieën,…
- Huidklachten zoals jeuk, mok/rasp
- Hoefbevangenheid, insulineresistentie
- Vachtproblemen zoals slechte rui, doffe vacht,…
Het wordt dus tijd om deze problematiek om te draaien en ons meer te verdiepen in hoe we de darmflora van gedomesticeerde paarden zo sterk en gezond mogelijk kunnen maken.
Het gebruik van pré- en probiotica
Om de darmflora te herstellen worden vaak pré- en probiotica aangeraden. Prebiotica zijn vezels die de gezonde stammen in de darmflora voeden waardoor die kunnen groeien. Probiotica zijn levende micro-organismen, meestal bacteriën of soms gisten die als een supplement kunnen worden ingenomen. Ondanks dat dit laatste goed klinkt, ben ik er voor paarden momenteel geen fan van. Dat komt omdat vele probiotica voor paarden zijn ontwikkeld op basis van de probiotica voor mensen of honden. Ze bevatten heel vaak lactobacil-stammen, die je eigenlijk juist in niet te grote hoeveelheden in de darmflora van het paard wil. Ook gisten worden vaak als probiotica toegevoegd, al hebben vele paarden al een te groot aandeel aan gisten in de darmen. Niet handig dus om deze nog extra te suppleren.
Hoe pak je zo’n klachten dan wel aan?
Als eerste is het belangrijk om aan de randvoorwaarden voor een gezonde darmflora te voldoen. Gezonde voeding, een goed management en een passende, stressvrije huisvesting is hiervoor ontzettend belangrijk. Daarbij kan je met kruiden en andere natuurlijke producten het darmmilieu verbeteren zodat de goede darmflora kan groeien. Afhankelijk van de klachten zullen ook de samenhangende systemen zoals de immuniteit en het ontgiftingssysteem tijdelijk extra ondersteuning kunnen gebruiken. Suppletie van bepaalde vitaminen of mineralen, kan bij een disbalans in het lichaam zeker ook bijdragen.
Alleen door het totaalplaatje te verbeteren, kan je de klachten echt verhelpen. Daarom hecht ik tijdens mijn trajecten veel belang aan die totaalaanpak, zodat jouw paard écht geholpen is.
Reactie plaatsen
Reacties